Η πανδημική κρίση ως «ευκαιρία»;

Από την Μπέττυ Σκούφα* 

Από το 2010 και εντεύθεν, γράφτηκαν πολλά άρθρα γύρω από την ιδέα «η κρίση ως ευκαιρία», καλόβουλα υπονοώντας ότι (τότε) είχαμε την ευκαιρία να επανεκκινήσουμε την οικονομία μας, συνάμα ίσως και τις κοινωνικές μας αξίες, σε νέα βέλτιστη βάση, μακριά από δηθενιές, κολπαδόρους και επικοινωνιακό κουτόχορτο. 

Η οικονομική κρίση της χώρας μας κράτησε περίπου δέκα (10) έτη, η μακρύτερη της Ευρωζώνης, γιατί με απλά λόγια, τα κόμματα της κεντροδεξιάς (ή και δεξιοδεξιάς αν προτιμάτε) συγκυβέρνησης ως το 2015, επί περίπου έξι (6) συναπτά έτη επικεντρώθηκαν στο να διαχειριστούν τα μνημόνια αποτελεσματικά για τις πελατείες τους, αλλά αναποτελεσματικά για την εθνική οικονομία. Η κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ-ΑΝΕΛ, κατόρθωσε σε λιγότερο από τρία (3) χρόνια, να ορθοποδήσει την οικονομία μας, να συμμαζέψει το τρύπιο δημοσιονομικό βαρέλι και να κληροδοτήσει στην επόμενη Κυβέρνηση μια τεράστια οικονομική ανάσα, ίση με περίπου 37 δις Ευρώ, το αποκαλούμενο «μαξιλάρι». Και όχι μόνο αυτό: παρέδωσε ένα νέο ασφαλιστικό σύστημα σε λειτουργία, για πρώτη φορά πλεονασματικό, ικανό να επιβιώσει για πολλές δεκαετίες και να ανταμείψει με συντάξεις ανάλογες της οικονομικής συνεισφοράς του καθένα μας στην οικονομική ζωή. 

Η τύχη τα έφερε έτσι, ο τόπος μας να συμπαρασύρεται σήμερα, για άλλη μια φορά σε οικονομική κρίση, στη βάση μιας πανδημίας, μιας κατάστασης Απειλής της Δημόσιας Υγείας που όμοιές της μέχρι τώρα, γνωρίζαμε μόνον μέσα από την ιστορία. Πώς διαχειρίζεται η κυβέρνηση ΝΔ τη σύγχρονη πανδημική κρίση; προς όφελος του λαού και του δημοσίου συμφέροντος, ή έχει πειστεί από τα οικονομικά κοράκια που τη στηρίζουν ότι και μέσα από αυτή την κρίση θα πλουτίσουν για μια ακόμη φορά οι λίγοι και εκλεκτοί; 

Πριν συνεχίσω, να πω εισαγωγικά πως η καλή και χρηστή διακυβέρνηση προσφέρει οφέλη στον τόπο και στο σύνολο της κοινωνίας γενικά. Οι φαύλες κυβερνήσεις τουναντίον, διαπλέκονται με συγκεκριμένα πάντα συμφέροντα, δεν εξελίσσουν τον δημόσιο διάλογο, απογοητεύουν τους πολίτες και μαραζώνουν τις χώρες στις οποίες κυβερνούν. Εμείς τι είδους Κυβέρνηση έχουμε σήμερα; 

Ατομική προβολή έναντι της συλλογικής προσπάθειας (και ευθύνης) 

Δεν είναι μια αμιγώς επικοινωνιακή επιλογή η συνεχής τηλεοπτική προβολή του Πρωθυπουργού και η απουσία των υπουργών του, ιδίως του αρμοδίου στην Υγεία, κ. Κικίλια. Δεν είναι απλώς η επιθυμία να συνδεθεί ο ίδιος στη συλλογική μνήμη με την ευκταία έξοδό μας από τα μέτρα κατά του κορωνοϊού, άλλωστε αυτό εμπεριέχει και ένα πραγματικό ρίσκο. Αντίθετα, είναι κυρίως η συντηρητική πολιτική προσέγγιση της διαχείρισης μιας κατάστασης κρίσης από τον ηγέτη - εθνοπατέρα - πρώτο των πρώτων, που διαθέτει την καταλυτική δύναμη να επιλύει όταν παρεμβαίνει. Κατευθύνει τα βλέμματα του λαού σε ένα πρόσωπο, καθοδηγητή, γνώστη και ικανό. Είναι ακριβώς το μοντέλο μιας πεφωτισμένης αρχηγίας (για να παραφράσω την «πεφωτισμένη βασιλεία») που εξυμνεί το συγκεκριμένο άτομο - μονάδα, τον «έναν», στον οποίο δικαιωματικά ανήκει η εξουσία και για αυτό μπορεί να ορίζει και να περιορίζει τις ελευθερίες μας, πάντα για καλό σκοπό, για το κοινό καλό. 

Δυστυχώς, δεν είναι το μόνο δείγμα της προσωποκεντρικής διακυβέρνησης. Την ραχοκοκαλιά της Κυβέρνησης της Νέας Δημοκρατίας, ορίζει το πρωτάκουστο σε αριθμό σώμα 440 συνεργατών του Πρωθυπουργού, το αποκαλούμενο «Προσωπικό της Προεδρίας της Κυβέρνησης» με το άρθρο 29 του ν. 4622/2019 «Επιτελικό Κράτος: οργάνωση, λειτουργία και διαφάνεια της Κυβέρνησης, των κυβερνητικών οργάνων και της κεντρικής δημόσιας διοίκησης» (ΦΕΚ Α΄133/2019), που πρώτο-πρώτο φρόντισε και ψήφισε η Νέα Δημοκρατία μόλις εκλέχθηκε. 

Στον αντίποδα αυτής της υπερσυγκέντρωσης εξουσίας, βρίσκεται το αριστερό μοντέλο διακυβέρνησης που ο ΣΥΡΙΖΑ εφάρμοσε και που εφαρμόζει ως αντιπολίτευση, καλώντας όλους καθημερινά σε συμμετοχική ανάληψη δράσης, ένα πραγματικό και εργατικό μελίσσι, που μάχεται καθημερινά και παντού, στο πεδίο, αλλά και στο γραφείο. Η συντροφικότητα, η αλληλεγγύη και η συμμετοχή μεταφράζονται σε δημοκρατία στην πηγή της εξουσίας. Είναι και αυτό, δείγμα γραφής. Οι ομάδες έτσι γιγαντώνονται και γίνονται αποτελεσματικές. Γίνονται μεγάλες με το ομαδικό τους παιχνίδι. 

Η επιλογή των όποιων μέτρων, ο τρόπος εξαγγελίας και εφαρμογής τους, αντικατοπτρίζει την αντίληψη της Κυβέρνησης περί Δημοκρατίας 

Δυστυχώς από τα μέτρα που μέχρι τώρα η Κυβέρνηση έχει εξαγγείλει τόσο για την αντιμετώπιση της διάδοσης του κορονοϊού, όσο -και πολύ περισσότερο- για την ανάσχεση της οικονομικής ύφεσης, γίνεται πασιφανές ότι η γραφή της Κυβέρνησης της Νέας Δημοκρατίας, είναι ταλαντευόμενη και άτολμη. Οι ευαγγελιστές της «κανονικότητας» πολύ εύκολα μετατράπηκαν σε υπηρέτες της επιλεκτικότητας ή ακόμη χειρότερα της εκλεκτικότητας. 

Μέτρα με το στανιό, μέτρα ανά εβδομάδα, μέτρα ανά κλάδο, μέτρα ανά περιοχή, μέτρα σε δόσεις, μέτρα υπό προϋποθέσεις, στο τέλος της ημέρας δημιουργούν πρωτίστως ανισότητες. Χαρακτηριστικό παράδειγμα, οι δικηγόροι, λογιστές, μηχανικοί, αλλά και οι αγρότες, κτηνοτρόφοι, αλιείς και άλλοι ελευθεροεπαγγελματίες οι οποίοι γελοιωδώς, εξαιρέθηκαν από τη στήριξη, γιατί προφανώς μπορούν να τρέφονται με τις πλούσιες σε φυτικές ίνες κόλλες αναφοράς, και να πίνουν από τα μελάνια του εκτυπωτή τους, μα τι ντροπή... 

Μαζί τους, έχουν εξαιρεθεί από την οικονομική στήριξη, δεκάδες χιλιάδες συμπολίτες μας, που εργάζονται σε διαφορετικά επαγγέλματα από αυτά που περιλήφθηκαν στα όποια μέτρα. Με ποιο κριτήριο εξαιρέθηκαν; Υπάρχει τομέας εργασίας ή παραγωγής που δεν επηρεάζεται από την παρούσα κατάσταση Απειλής της Δημόσιας Υγείας; Με μια απλή αναζήτηση βρίσκουμε δεκάδες εξαιρεμένα επαγγέλματα και σχετική αρθρογραφία διαμαρτυρίας, όπως για τους εργαζόμενους με μπλοκάκια, τεχνίτες, εργαζόμενους στο θέαμα και ακρόαμα, εργάτες γης. Καμία πρόνοια για αυτούς που ανέμεναν να εργασθούν σαιζόν για παράδειγμα στον τουρισμό ή στην εστίαση, για αυτούς που τους τελείωσε το επίδομα ανεργίας και ως «έγκλειστοι» δεν μπορούν να αναζητήσουν εργασία. 

Εδώ θα κάνω μια παρενθετική αναφορά στην συλλογική κοινωνική και πολιτική ευθύνη μας ως λαού, που αν και δεν θα το δεχόμασταν για το δικό μας το παιδί, επιτρέπουμε τέτοιου εύρους και βάθους καταστάσεις ελαστικής εργασίας που καταλήγουν στη φυσική και ψυχολογική εξόντωση του εργαζόμενου. Μπορεί να το ανεχθήκαμε και ίσως το συνηθίσαμε, όμως να μη ξεχνούμε ότι αφορά και τα παιδιά μας, όσα μείναν στον τόπο μας και δεν έριξαν μαύρη πέτρα πίσω τους, ψάχνοντας σεβασμό στο πρόσωπό τους και δίκαιη αμοιβή για την εργασία τους, σε τόπους ψυχρούς από κλίμα και από ανθρώπινη ζεστασιά, που όμως δυστυχώς τους βυθίζουν στην αγκαλιά τους σα νέες πατρίδες, τους καταπίνουν. 

«Δωράκια» σε «ημετέρους» και «κολλητούς» 

Αναρωτιέμαι ειλικρινά ποιο είδος κοινωνικής αναλγησίας, ποιο είδος διαστροφής επιτάσσει να δίνονται 11 εκατομμύρια ευρώ -μεσούσης της πανδημικής κρίσης- σε καναλάρχες και μιντιάρχες για τα διαφημιστικά σποτάκια τύπου «μένουμε σπίτι», τη στιγμή μάλιστα που ως μηνύματα κοινωνικού περιεχομένου θα έπρεπε να ήταν όλα δωρεάν. Αναρωτιέμαι περαιτέρω ποια οικονομική ή πολύ περισσότερο κοινωνική αναγκαιότητα επιτάσσει ώστε η κυβέρνηση ΝΔ να κάνει δώρο στους καναλάρχες περίπου 21 εκατομμύρια ευρώ, εφόσον με πρόσφατη ΠΝΠ αναστέλλεται για όλο το 2020 η υποχρέωση καταβολής των δόσεων για τις τηλεοπτικές άδειες. 

Ερχόμαστε δηλαδή αντιμέτωπες κι αντιμέτωποι όχι μόνο με την κοινωνική αναλγησία της συγκεκριμένης κυβέρνησης, αλλά και με μια εκλεκτική επιλογή μεταξύ των επιχειρηματιών, τους οποίους υποτίθεται ότι εκλέχτηκε για να στηρίζει εν συνόλω όμως, κι όχι επιλεκτικά και πελατειακά. 

Θα παραθέσω ακόμη ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα: αποτελεί σαφώς πολιτική απόφαση το αν θα νοικιάσεις τις ιδιωτικές νοσηλευτικές δομές της χώρας για τις ανάγκες στήριξης της δημοσίας υγείας ή αν θα τις επιτάξεις. Επί επίταξης, δεν προβλέπεται αποζημίωση από το Σύνταγμά μας (παρ. 4 του άρθρου 22 του Συντάγματος), ωστόσο η νομοθεσία (ν. 4442/1929, ΦΕΚ Α’339/2929, όπως εν τω μεταξύ έχει τροποποιηθεί και ισχύει) προβλέπει και την επιλογή αποζημίωσης που καλύπτει όμως μόνο τη θετική ζημία, που μιλώντας με νομικούς όρους, είναι η μείωση της υπάρχουσας περιουσίας και όχι το διαφυγόν κέρδος. Εν προκειμένω δηλαδή, αν είχε επιλεγεί η επίταξη, το Κράτος μας θα καλούνταν να καλύψει, όχι το κόστος λειτουργίας των ιδιωτικών κλινικών και των ΜΕΘ τους, αλλά κάτι ακόμη λιγότερο σε χρήμα: κάλυψη μόνον της ζημίας τους, πχ μόνο τα αναλώσιμα, αλλά όχι το μισθολογικό κόστος του προσωπικού ή ενοίκιο για την κατάληψη χώρων της κλινικής. 

Αλήθεια θέλησε η Νέας Δημοκρατία να προστατέψει τους εργαζόμενους και χρυσοπληρώνει τις ιδιωτικές κλινικές; Αν ήταν έτσι, θα είχε φροντίσει σε όλους τους κλάδους της οικονομίας μας να διασφαλίσει τις θέσεις εργασίας. Της το προτείνει εξάλλου ο ΣΥΡΙΖΑ με το πλήρως κοστολογημένο πρόγραμμα που κατατέθηκε προ ημερών μετά από τηλεδιασκέψεις και συζητήσεις με όλους τους φορείς , της το προτείνει σύσσωμη η Αντιπολίτευση. Η κυβέρνηση ΝΔ όχι μόνο δεν ενεργεί με γνώμονα την προστασία των εργαζομένων και την ενίσχυση των θέσεων εργασίας, αλλά πράττει και συγκαλύπτει τα ακριβώς αντίθετα : δεν απέτρεψε τις απολύσεις εργαζομένων των πρώτων ημερών της υγειονομικής κρίσης (περίπου 40.000 συμπολίτες μας έχασαν τις εργασίες τους, με στοιχεία που η ίδια η Κυβέρνηση έδωσε), νομοθέτησε τη δυνατότητα αναστολής των συμβάσεων εργασίας των εργαζομένων σε επιχειρήσεις που ανέστειλαν τη λειτουργία τους, έναντι ενός οικονομικού βοηθήματος ύψους 533,33 Ευρώ για τον εργασθέντα σε πλήρες ωράριο, έναν νέο υποκατώτατο μισθό, και βεβαίως αντιστοίχως αναλογικά λιγότερα για όποιον εργαζόταν με μειωμένο ωράριο. Πέρα από το αρνητικό συμβολικό εκτόπισμα αυτού του επιδόματος, είναι προφανής η απαξία με την οποία η Νέα Δημοκρατία αντιλαμβάνεται τους εργαζόμενους: αυτοί είναι το αναλώσιμο μέγεθος στην παραγωγή. Κι αν αυτό σας μυρίζει πολύ Μαρξισμό, σερβίρεται και σε ευκολοκατάπιοτες δόσεις, όπως ακριβώς κάθε λίγες ημέρες, δήθεν συμπληρώνει η Κυβέρνηση τα μέτρα «στήριξης», ενώ αυτό που πραγματικά πράττει είναι να βγάζει από το τσουβάλι με το τσιγκέλι αυτά που είναι απολύτως απαραίτητα για την επιβίωση ολόκληρων οικογενειών. 

Η Κυβέρνηση της Νέας Δημοκρατίας, υιοθετεί άλλα μέτρα και σταθμά για τους εργαζόμενους και άλλα για τις επιχειρήσεις: αντί να δώσει στους κλινικάρχες τα απολύτως απαραίτητα, τους δίνει (σε περίοδο Απειλής της Δημόσιας Υγείας) τα διπλά από αυτά που υπό φυσιολογικές συνθήκες θα έδινε ο ΕΟΠΥΥ για έναν ιδιωτικά ασφαλισμένο νοσηλευόμενο. 

Συμπεράσματα 

Και η υγειονομική κρίση φαίνεται να έγινε αντιληπτή από την Κυβέρνηση ΝΔ ως «χρυσή ευκαιρία» οικονομικής ενίσχυσης συγκεκριμένων ολιγάριθμων ήδη γιγαντωμένων οικονομικών παικτών. Η κυβέρνηση της ΝΔ εφαρμόζει εκμεταλλευόμενη μια μαύρη συγκυρία, αυτή της επέλασης του κορονοϊού, πολιτική προσανατολισμένη ιδεολογικά και ταξικά, αλλά όχι εθνοκεντρικά, ως θα όφειλε μια Κυβέρνηση όλων των Ελλήνων. 

Επομένως ο τίτλος του παρόντος άρθρου έχει πάρα πολλές αναγνώσεις: οι ευκαιρίες που έτυχαν εκμετάλλευσης, οι ευκαιρίες που χάθηκαν και σε αυτήν την κρίση, οι ευκαιρίες που ακόμη και τώρα περιμένουν να τις αδράξουμε, οι ευκαιρίες ανάδειξης της πραγματικής ιδεολογικής ταυτότητας των κυβερνώντων. 

Αυτό που διαφεύγει εσκεμμένα της προσοχής των κυβερνώντων είναι το πραγματικό συμφέρον της χώρας και των πολιτών : να διέλθουμε τη στενωπό με τις λιγότερες απώλειες, και με το σύνολο της κοινωνίας όρθιο. Ώστε και μετά την πανδημική κρίση να μην πεθάνουμε ως χώρα. 

(* Η κ. Ελισσάβετ (Μπέττυ) Σκούφα είναι εκπαιδευτικός, Βουλεύτρια Πιερίας, ΣΥΡΙΖΑ)