Ο Κουφοντίνας, το κράτος Δικαίου και ο ορθολογισμός στην Ελλάδα

Γράφει ο Χρήστος Γκουγκουρέλας

Τι σχέση έχουν, άραγε, μεταξύ τους ο γνωστός σε όλους μας βαρυποινίτης Δημήτρης Κουφοντίνας, το Κράτος Δικαίου και ο Ορθολογισμός; Θα έλεγα ότι μετά την επιστολή 1.000(!) συναδέλφων μου, δικηγόρων και νομικών, που απευθύνουν έκκληση προς την Κυβέρνηση να εφαρμοστεί το ‘‘Κράτος Δικαίου’’ επί του απεργού πείνας Δημήτρη Κουφοντίνα, έτσι ώστε αυτό να μην ‘‘καταντά’’ να αποτελεί είτε ένα ‘‘κούφιο’’ είτε ένα ‘‘a la carte’’ θεσμικό ιδεολόγημα, η αμεσότητα της μεταξύ τους σχέσης προκύπτει ως προφανής, μια που, εν τέλει, ο Ορθολογισμός (ο τυπικά νομικός αλλά και ο ευρύτερα εννοούμενος) είναι ο μόνος που μπορεί να ‘‘παράξει’’ και να μας δώσει στέρεες απαντήσεις επί της περιπτώσεως.

Ο Ορθολογισμός, λοιπόν, απαιτεί αρχικά αποσαφήνιση των εννοιών, γνώση των νομικών δεδομένων και, με βάση την Κοινή Λογική, βήμα προς βήμα δόμηση της συλλογιστικής μας, έτσι ώστε να προκύψει ένα λογικά ασφαλές συμπέρασμα. Έχουμε και λέμε, επομένως:

Σε όλη την Ευρώπη υφίσταται συναντίληψη περί της έννοιας του Κράτους Δικαίου, η οποία τυπολογικά αποκρυσταλλώνεται στον πρόσφατο Κανονισμό 2020/2092 του Ευρωπ. Κοινοβουλίου και Συμβουλίου. Ως ‘‘Κράτος Δικαίου’’, λοιπόν, ‘‘νοείται η αξία της Ένωσης που κατοχυρώνεται στο άρθρο 2 της ΣΕΕ. Περιλαμβάνει τις αρχές της νομιμότητας, που υποδηλώνει διαφανή, υποκείμενη σε λογοδοσία, δημοκρατική και πλουραλιστική νομοθετική διαδικασία· ασφάλεια δικαίου· απαγόρευση της αυθαίρετης άσκησης εκτελεστικών εξουσιών· αποτελεσματική δικαστική προστασία, συμπεριλαμ­βανομένης της πρόσβασης στη δικαιοσύνη, από ανεξάρτητα και αμερόληπτα δικαστήρια, και όσον αφορά τα θεμελιώδη δικαιώματα· διάκριση των εξουσιών· απαγόρευση των διακρίσεων και ισότητα ενώπιον του νόμου. Το κράτος δικαίου νοείται σε σχέση με τις άλλες αξίες και αρχές της Ένωσης που κατοχυρώνονται στο άρθρο 2 της ΣΕΕ’’.

Υπ’ αυτό το πνεύμα, ο Σωφρονιστικός μας Κώδικας μεταφέρει την έννοια του ‘‘κράτους δικαίου’’ στην ελληνική νομική πραγματικότητα. Στο άρθρο 3, στο πλαίσιο της ισότητας των κρατουμένων, προβλέπει την απαγόρευση κάθε δυσμενούς διακριτικής μεταχείρισης των κρατουμένων, ιδίως εκείνης που βασίζεται στη φυλή, το χρώμα, την εθνική ή κοινωνική καταγωγή, το θρήσκευμα, την περιουσία ή τις ιδεολογικές πεποιθήσεις, ενώ στο άρθρο 4 κατοχυρώνει ότι ‘‘κατά την εκτέλεση της ποινής δεν περιορίζεται κανένα άλλο ατομικό δικαίωμα των κρατουμένων εκτός από το δικαίωμα στην προσωπική ελευθερία’’.

Στη στερεωμένη, λοιπόν, στις αρχές του Κράτους Δικαίου Ελληνική Δημοκρατία, ο Δημήτρης Κουφοντίνας είναι ένας κρατούμενος που έχει, και πρέπει να έχει, όλα τα δικαιώματα που του παρέχει το δικαιϊκό σύστημα μιας ευνομούμενης Πολιτείας. Και τούτο, ανακύπτει ως δεδομένο.

Δεδομένο, όμως, είναι επίσης ότι ο Δημήτρης Κουφοντίνας δεν είναι ένας απλός κρατούμενος. Με βάση το άρθρο 11 του Σωφρονιστικού μας Κώδικα, οι κρατούμενοι διακρίνονται σε κατηγορίες με σκοπό την εξειδίκευση της μεταχείρισής τους κατά τις ανάγκες που επιβάλλει η πραγματική ή η νομική κατάστασή τους. Ο συγκεκριμένος, κρατούμενος, επομένως, καταδικάστηκε για τρομοκρατικές πράξεις, ήτοι για μέγιστης ποινικής απαξίας επανειλημμένες και κατά συρροή πράξεις, σε 11 φορές ισόβια (!) συν 25 χρόνια κάθειρξη για τις δολοφονίες 11 ανθρώπων(!). Και η καταδίκη του αυτή έλαβε χώρα, όπως το Κράτος Δικαίου απαιτεί και προτάσσει, στο πλαίσιο ‘‘δίκαιης δίκης’’ (αρ. 6 της Ευρωπαϊκής Σύμβασης των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου) και με τους δικονομικούς κανόνες και θεσμικές εγγυήσεις που διέπουν την απόδοση της Δικαιοσύνης στη χώρα μας.

Το ότι, συνεπώς, ο Δημήτρης Κουφοντίνας, είναι ένας δεδομένα ‘‘επικίνδυνος’’ για τη δημόσια τάξη και ασφάλεια κρατούμενος προκύπτει με πιστότητα από το ‘‘ποινικό ιστορικό του’’, όσον αφορά την εγκληματική του δράση, και το βεβαρημένο ‘‘ποινολόγιο’’ του αλλά, σωρευτικά, επιπρόσθετα και άκρως ουσιαστικά, και από τη συμπεριφορά του κατά την εκτέλεση των ποινών του. Εννοώ ότι ο Κουφοντίνας δεν έχει ‘‘μετανοήσει’’ ποτέ για ό,τι έχει κάνει και αδιάψευστος μάρτυρας περί τούτου είναι ο … ίδιος που δήλωσε την εμμονή του αυτή στο βιβλίο του ‘‘Γεννήθηκα 17η Νοέμβρη’’….

Περαιτέρω, σε ένα παράλληλο πεδίο συλλογιστικής, ας γνωρίζουμε τα εξής: Αρχικά με το Π.Δ. 53/2007 ιδρύθηκαν στον Δομοκό του Ν. Φθιώτιδας φυλακές (Γενικό Κατάστημα Κράτησης) ‘‘τύπου Β’’, ενώ, εν συνεχεία, με το άρθρο 2 του Ν. 4274/2014, κατόπιν πρωτοβουλίας φυσικά της τότε Κυβέρνησης, ιδρύθηκαν φυλακές ‘‘τύπου Γ’’, δηλαδή οι λεγόμενες φυλακές ‘‘υψίστης ασφαλείας’’ για εξαιρετικές περιπτώσεις κρατουμένων, ανάμεσα στους οποίους και οι τρομοκράτες, και έτσι η χώρα προσαρμόστηκε με ό,τι ακριβώς και ανεξαιρέτως ισχύει σε όλο τον Πλανήτη. Σύμφωνα δε με την άνω εξέλιξη, με την ΥΑ 65116/2014, το Γενικό Κατάστημα Κράτησης Δομοκού μετατράπηκε από ‘‘τύπου Β’’ σε ‘‘τύπου Γ’’.

Ωστόσο, το 2015 με τον διαβόητο ‘‘νόμο Παρασκευόπουλου’’ (Ν. 4322/2015), η τότε Κυβέρνηση κατήργησε τις φυλακές ‘‘τύπου Γ’’ (αρ. 1§1 του νόμου) και επανέφερε την Ελλάδα στην κατάσταση ‘‘παγκόσμιου εξαιρετισμού’’ όσον αφορά τις φυλακές υψίστης ασφαλείας. Έτσι, στο άρθρο 19 του Σωφρονιστικού Κώδικα, πλέον οι φυλακές διακρίνονται ως ‘‘τύπου Α’’ και ‘‘τύπου Β’’.

Απολαμβάνοντας, συνεπαγωγικά, ένα ευνοϊκό για αυτόν καθεστώς, τον Αύγουστο του 2018 ο επικίνδυνος κρατούμενος Δημήτρης Κουφοντίνας μεταφέρθηκε στις αγροτικές φυλακές Βόλου (συγκεκριμένα στο Ειδικό Αγροτικό Κατάστημα Κράτησης Νέων – ΕΑΚΚΝ Κασσαβέτειας Μαγνησίας) από τις φυλακές Κορυδαλλού, στις οποίες εκρατείτο μέχρι τότε.

Ωστόσο, τον Δεκέμβριο του 2020 ψηφίστηκε ο Ν. 4760/2020, το άρθρο 3 του οποίου (με τίτλο ‘‘Μεταγωγή σε αγροτικές φυλακές’’) αντικαθιστά το αρ. 41§1 του Ν. 4356/2015 και ορίζει επακριβώς (στο β’ και γ’ εδάφιο του): ‘‘Απαγορεύεται η μεταγωγή ή η παραμονή σε αγροτικές φυλακές και στην Κεντρική Αποθήκη Υλικού Φυλακών (Κ.Α.Υ.Φ.) σε όσους κρατούμενους έχουν καταδικασθεί για εγκλήματα τρομοκρατίας, όπως επίσης σε κρατούμενους που δεν πληρούν τις προϋποθέσεις χορήγησης άδειας ή έχει εκλείψει ο λόγος χορήγησής της ή έχουν υποπέσει σε πειθαρχικό παράπτωμα ή εάν εκκρεμεί σε βάρος τους ποινική διαδικασία για αξιόποινη πράξη σε βαθμό πλημμελήματος που ενέχει πράξεις βίας ή απειλής βίας κατά προσώπων και πραγμάτων ή κακουργήματος ή διαδικασία εκτέλεσης ευρωπαϊκού εντάλματος σύλληψης ή έκδοσης σε τρίτη χώρα. Κρατούμενος ο οποίος από τον χρόνο μετάβασής του σε αγροτικές φυλακές ή στην Κ.Α.Υ.Φ. έχει απωλέσει τις προϋποθέσεις χορήγησης άδειας ή εκλείψει ο λόγος χορήγησής της ή υποπέσει σε πειθαρχικό παράπτωμα ή ασκηθεί σε βάρος του ποινική δίωξη για αξιόποινη πράξη σε βαθμό πλημμελήματος που ενέχει πράξεις βίας ή απειλής βίας κατά προσώπων και πραγμάτων ή κακουργήματος ή διαδικασία εκτέλεσης ευρωπαϊκού εντάλματος σύλληψης ή έκδοσης σε τρίτη χώρα, επαναμετάγεται στο κατάστημα κράτησης από το οποίο αρχικά μετήχθη».

Μετά τη σύμφωνη, λοιπόν, με τους κανόνες του Κοινοβουλευτισμού και της Δημοκρατίας ψήφιση του άνω νόμου (Ν. 4760/2020), οι αρμόδιες αρχές αποφάσισαν, δεδομένης της απαγόρευσης της παραμονής του τρομοκράτη Κουφοντίνα σε αγροτικές φυλακές, τη μεταγωγή του από τις αγροτικές φυλακές Βόλου στις φυλακές Δομοκού, που υποτίθεται ότι έχουν αυξημένες προδιαγραφές ασφαλείας (μια που παντελώς πρόσφατα και νομικά υφίσταντο ως φυλακές υψίστης ασφαλείας, δηλαδή ως φυλακές ‘‘τύπου Γ’’).

Ο Δ. Κουφοντίνας, ωστόσο, με το που μετήχθη στις φυλακές Δομοκού υποστηρίζει ότι με βάση το γ’ εδάφιο του αρ. 3 του Ν. 4760/2020 θα έπρεπε να μεταταγεί στο Κατάστημα Κράτησης, από το οποίο αρχικά μετήχθη στις αγροτικές φυλακές Βόλου, ήτοι στο Κατάστημα Κράτησης Κορυδαλλού. Και επειδή η Ελληνική Πολιτεία αρνήθηκε την πραγματοποίηση του αιτήματος του, από τις 8/1/2021 ξεκίνησε ‘‘απεργία πείνας’’, όπως τούτη ορίζεται στο άρθρο 31 του Σωφρονιστικού Κώδικα.

Ένα μέρος, λοιπόν, του νομικού κόσμου της χώρας, προφανώς με σαφή ιδεολογικό προσανατολισμό, ομιλεί ανοιχτά πια για ‘‘παραβίαση του κράτους δικαίου’’ από την Ελληνική Πολιτεία στην περίπτωση Κουφοντίνα. Η δε ευσυγκίνητη Ένωση Δικαστών και Εισαγγελέων, με σχετική ανακοίνωσή της, αφού πρώτα τόνισε ότι ‘‘η Δικαιοσύνη είναι έννοια σύμφυτη με την επιείκεια και τον ουμανισμό’’, απηύθυνε έκκληση στην Πολιτεία ‘‘να αναθεωρήσει τη στάση της στο ζήτημα της μεταχείρισης του κρατουμένου Δ. Κουφοντίνα, του οποίου η ζωή κινδυνεύει άμεσα μετά από πολυήμερη απεργία πείνας και δίψας’’.

Είναι, ωστόσο, απορίας άξιον το πώς 1.000 μάλιστα δικηγόροι και νομικοί, ούτε ένας ούτε δυο, μπροστά στην ‘‘ιδεολογική θολούρα’’ τους, δεν αντιλαμβάνονται ότι το κράτος δικαίου λειτουργεί μόνο όταν εφαρμόζεται στην πράξη ένας δημοκρατικά ψηφισμένος νόμος και, επιπλέον, το πώς αυτοί οι δικηγόροι και νομικοί δεν ‘‘διαβάζουν’’ καν τον επίμαχο νόμο. Ο Ν. 4760/2020 απαγορεύει την παραμονή τρομοκράτη σε αγροτικές φυλακές και έτσι η μεταγωγή του Δ. Κουφοντίνα στις φυλακές Δομοκού είναι απολύτως νόμιμη. Στο δε γ’ εδάφιο του νόμου προβλέπεται η μεταγωγή στο κατάστημα κράτησης, από το οποίο αρχικά μετήχθη, του κρατούμενου που έχει ήδη υποπέσει σε πειθαρχικό παράπτωμα ή πληροί όσα αναφέρονται στο άνω γ’ εδάφιο. Ο Κουφοντίνας, όμως, δεν υπέπεσε σε κάποιο τέτοιο παράπτωμα ή στην περιγραφόμενη στο γ’ εδάφιο συμπεριφορά για να μεταχθεί στο Κατάστημα Κράτησης από το οποίο ‘‘αρχικά μετήχθη’’, ήτοι στο Κατάστημα Κράτησης Κορυδαλλού.

Προς τι λοιπόν, τα δακρύβρεχτα κείμενα και οι θυελλώδεις διαμαρτυρίες; Πού καταλύεται το κράτος δικαίου και με ποιο τρόπο; Πού και για ποιον ακριβώς λόγο δεν εφαρμόζεται εν προκειμένω, κατά γράμμα, ο δημοκρατικά ψηφισθείς Ν. 4760/2020; Υπό ποια νομική προσέγγιση και ερμηνεία ο τελών για 5η φορά (!), στα 18 χρόνια που είναι κρατούμενος, σε καθεστώς απεργίας πείνας, άρα ο κατά συνήθεια μετερχόμενος ‘‘εκβιαστικές μεθόδους’’, Δημήτρης Κουφοντίνας έχει το δίκαιο με το μέρος του; Και σε ποιο ακριβώς πεδίο και με ποιες πράξεις ή παραλείψεις η Ελληνική Πολιτεία παραβιάζει το καθήκον της και ενεργεί ‘‘εκτός νόμου’’;

Η Ελληνική Πολιτεία, λοιπόν, είναι απολύτως φανερό ότι πράττει νομίμως και ορθώς και πάνω απ’ όλα σύμφωνα με τις απαρέγκλιτες επιταγές του ‘‘κράτους δικαίου’’. Και μάλιστα, μετά την άρνηση του ίδιου του κρατούμενου να του χορηγηθεί ιατρική βοήθεια, καθώς από την 47ήμερη απεργία πείνας κινδυνεύει η υγεία και η ζωή του, η Ελληνική Πολιτεία πράττει πάλι τα δέοντα:

‘‘Από τις συνδυασμένες διατάξεις των άρ. 9, 30 παρ. 2 και 3, 72 περ. β’ και 74 παρ. 1 και 2 του Ν. 2776/1999 (Σωφρονιστικού Κώδικα) προκύπτει ότι με απόφαση της Κεντρικής Επιτροπής Μεταγωγών, και σε εξαιρετικά επείγουσες περιπτώσεις και χωρίς αυτήν αλλά με απόφαση μόνο του Δ/ντή του οικείου καταστήματος κράτησης, κρατούμενοι ασθενείς, των οποίων η νοσηλεία δεν είναι δυνατή στα αναρρωτήρια των αντίστοιχων καταστημάτων κράτησης ή στα ειδικά και γενικά θεραπευτικά καταστήματα κράτησης, παραπέμπονται σε δημόσια, δημοτικά, κοινοτικά θεραπευτήρια ή θεραπευτήρια Ν.Π.Δ.Δ., τα οποία υποχρεούνται να τους παρέχουν πλήρη νοσηλευτική και φαρμακευτική περίθαλψη, και στα οποία οι ασθενείς κρατούμενοι παραμένουν φρουρούμενοι κατά το διάστημα της νοσηλείας τους’’.

Από τον συνδυασμό δε των αρ. 31§3 και 29§3 του Σωφρονιστικού Κώδικα προκύπτει ότι ‘‘αν ο κρατούμενος δεν βρίσκεται σε κατάσταση να συναινέσει ή αρνείται τη συναίνεσή του σε ιατρική πράξη κατά την προηγούμενη παράγραφο, η οποία πράξη κρίνεται αναγκαία για την υγεία του, ο αρμόδιος δικαστικός λειτουργός διατάσσει τη λήψη των κατάλληλων κατά περίπτωση μέτρων.’’

Με σχετική, λοιπόν, διάταξη του κατά τόπο αρμόδιου δικαστικού λειτουργού, ήτοι του Εισαγγελέα Λαμίας, ο Δημήτρης Κουφοντίνας, παρά την εμμονική άρνησή του, νοσηλεύεται, δια αναγκαστικής κρατικής επιβολής, ήδη από τις 16 Φεβρουαρίου στη ΜΕΘ του Γενικού Νοσοκομείου Λαμίας, προκειμένου να σταθεροποιηθεί η υγεία του και να μην χαθεί η ζωή του. Έτσι ακριβώς όπως ο νόμος ορίζει και το κράτος δικαίου απαιτεί. Και έτσι ακριβώς όπως ο ουμανισμός προτάσσει, δηλαδή με την επίδειξη σεβασμού στην υγεία και τη ζωή ακόμα και αυτού του ανθρώπου που δεν σεβάστηκε αλλά αφαίρεσε, ως τρομοκράτης, τη ζωή 11 αθώων συνανθρώπων του!!!

Έπειτα από όλα τα παραπάνω, ίσως υπάρξουν μερικοί που θα πουν ότι στην Ελλάδα ‘‘τα έχουμε δει όλα’’ πια. Εγώ, όμως, διαφωνώ. Δεν τα έχουμε δει όλα! Θα τα δούμε όλα όταν συμβούν οι δύο κάτωθι περιπτώσεις:

Πρώτον, όταν ο Δημήτρης Κουφοντίνας, αξιοποιώντας το κεντρικό δόγμα του αντικειμενικού ποινικού δικαίου περί εφαρμογής του ευμενέστερου ποινικού νόμου για τον δράστη ποινικά κολάσιμων πράξεων, τον προσεχή Ιούλιο (ναι, τον Ιούλιο που έρχεται) θα αιτηθεί την αποφυλάκισή του επικαλούμενος τον (επί κυβέρνησης ΣΥΡΙΖΑ ψηφισθέντα) ‘‘νόμο Παρασκευόπουλου’’ και την τροποποίηση που εκείνος είχε φέρει στο άρ. 105 Β του Ποινικού Κώδικα. Εκεί να δείτε… ‘‘δράμα’’!

Και δεύτερον, όταν άλλοι πασίγνωστοι βαρυποινίτες (ας πούμε για παράδειγμα ο δολοφονήσας τον Παύλο Φύσσα, Ρουπακιάς), ακολουθώντας τα ‘‘χνάρια’’ που χάραξε ο Κουφοντίνας, θα αρχίσουν απεργία πείνας σε περίπτωση που ‘‘δεν περνά το δικό τους δίκιο’’ και το όποιο αίτημά τους απέναντι στην Ελληνική Πολιτεία. Πόσοι νομικοί και δικηγόροι, άραγε, θα μιλήσουν τότε για ‘‘κράτος δικαίου’’ και θα παραδώσουν επιστολές διαμαρτυρίας στο Υπουργείο Δικαιοσύνης; Τι θα πει, μια που ούτως ή άλλως ‘‘η Δικαιοσύνη είναι σύμφυτη με την επιείκεια και τον ουμανισμό’’, η Ένωση δικαστών και εισαγγελέων για αυτές τις περιπτώσεις; Προσωπικά, ‘‘σκάω από περιέργεια’’…

Υποστηρίζω σθεναρά, λοιπόν, ότι σε τούτη εδώ τη χώρα θα έχουμε κάνει πραγματικά βήματα προόδου, εάν και όταν μεταβούμε από την ιδεολογική ηγεμονία της Αριστεράς, στη ‘‘σωτήρια’’ ηγεμονία του Ορθού Λόγου. Όταν συμφωνήσουμε, όπως ο Ορθός Λόγος προτάσσει, στο πλαίσιο ενός ευρύτερου κοινωνικού συμβολαίου και μιας κοινής ‘‘πανεθνικής’’ πολιτικής κουλτούρας, ότι δεν νοείται από τη μια αρεστός και ‘‘κοινωνικά επωφελής’’ φασισμός, αν αυτός έχει ορισμένη ιδεολογική ‘‘μήτρα’’, και εξοβελιστέος και βδελυρός φασισμός από την άλλη, αν αυτός προέρχεται από άλλες εξτρεμιστικές πολιτικο-κοινωνικές θεωρήσεις. Όταν δηλαδή συναποφασίσουμε ότι και ο ‘‘κόκκινος’’ και ο ‘‘μαύρος’’ φασισμός είναι ‘‘πηγές’’ και ‘‘εργαλεία’’, παράλληλα, ανατροπής της δημοκρατικής τάξης και του Κοινοβουλευτισμού. Όταν εμπεδώσουμε ότι η Δημοκρατία και το Κράτος Δικαίου δεν συμβαδίζουν με τον φασισμό και καταλάβουμε ότι στο όνομα οποιασδήποτε ιδεολογικής ή (αντι)πολιτικής ή (αντι)πολιτειακής δοξασίας δεν μπορεί κανείς να αφαιρεί τη ζωή από κανέναν. Όταν συνειδητοποιήσουμε ότι η Δημοκρατία και η Τρομοκρατία δεν είναι εννοιολογικά και λειτουργικά συμβατές μεταξύ τους καταστάσεις, όταν παραδεχθούμε ότι ο τρομοκράτης είναι επικίνδυνος για το κοινωνικό σύνολο αυτουργός ειδεχθών αξιόποινων πράξεων και όταν δεν φωνασκούμε για έλλειψη κράτους δικαίου, αν επί ενός κρατουμένου εφαρμόζεται ό,τι ο νόμος ορίζει.

Κατερίνη, 26/2/2021

ΧΡΗΣΤΟΣ ΓΚΟΥΓΚΟΥΡΕΛΑΣ

ΔΙΚΗΓΟΡΟΣ

LLM IN INTERNATIONAL COMMERCIAL LAW

LLM IN EUROPEAN LAW

Cer. LSE in Business, International

Relations and the political science.